ОРШИХУЙН ГЭРЭЛТ ХҮРЭЭН ДОТОР
Хөхрөгчид гялалзагч од бүхэнд ойлголцох дохио буй
Хөрстөд мэндлэгч хүн бүхэнд дэлхийд ирсэн шалтгаан буй
Хүмүүн болгон газрын үр юм. Үр бүхэнд дэлгэрэх шалтгаан буй
Үр болгонд өнө мөнхийн алтан мэлмий буй.
НАЙРГААР ИВЛЭГЧ НАМРЫН ХОНГОР САЛХИ
Мягаа маань ямар ч үед хүмүүст чин сэтгэлээсээ хандана. Өрөвдөнө. Туслана. Хамгийн сайхан үгээ хүмүүст харамгүй зориулна. Түүн шиг олон хүнд шүлгээ зориулсан яруу найрагч бараг үгүй биз ээ. Надад зориулсан шүлгүүдээр нь нэг бяцхан түүвэр бүтээж болохоор болжээ. Магад бид хоёрын хооронд цугтаа гуниглах, эмзэглэх, баярлах, догдлох, бахархах олон үйл тохиосон болохоор тэр байх аа.
“АМЬДРАЛ БОЛ ҮХЛИЙН ТУХАЙ УРАН БАРИМАЛ ЮМ” гэсэн Мягаагийн шүлгийн нэг мөр надад байн байн бодогддог юм. Мягаа бол ер нь амьдрал дээрээ ч, яруу найрагтаа ч шув шулуухан, нүцгэн үнэнийг цулайтал хэлдэг билигтэй билээ.
ТОГОРУУНЫ ДУУЛЬ
Уужуу хорвоогийн уйтан зайд
Учрал холбосон хос тогоруу
Далавчаа цуцтал нис ниссээр
Дассан нутагтаа ирж буулаа.
Жигүүртэн хүртэл амьтан хүнд
Жил жилээр ээнэгшдэг байлгүй,
Хот айлын хаяа бараадаж
Хоёр цоохор өндөг гаргажээ.
Учрал холбосон хос тогоруу
Далавчаа цуцтал нис ниссээр
Дассан нутагтаа ирж буулаа.
Жигүүртэн хүртэл амьтан хүнд
Жил жилээр ээнэгшдэг байлгүй,
Хот айлын хаяа бараадаж
Хоёр цоохор өндөг гаргажээ.
РАВЖААГ ДЭЛХИЙ МЭДЭХ ЦАГТ
Л.Одончимэд эрүүлийг хамгаалах, олон улсын улаан загалмай нийгэмлэг, төр засгийн олон чухал өндөр алба хашиж, 1990 оноос Ардын их хурлын депутатаар сонгогдож, шинэ Үндсэн хууль батлалцаж, 2000 оноос УИХ-ын гишүүнээр сонгогдож төр түшихийн хамт, монголын их утга зохиолын армийн тодорхой төлөөлөгчийн хувьд, яруу найраг, хүүхдийн зохиол, шог хошин сэдвээр 20 гаруй ном бичиж уншигчдын талархал хүлээсэн нэрт зохиолч билээ. Гэвч тэрбээр дарга ч байсан, цэрэг ч байсан, туг ч барьсан, тугал ч хариулсан Данзанравжаа хутагтын өв соёлыг хамгаалах дэлгэрүүлэх их үйлсийн түүчээлэгч нь байсаар байх тавилантай ажгуу.
ХУУЧИН СҮМИЙН ГУНИГЛАХУЙ БА ТАЙТГАРАХУЙ
... Үүр цайх үес сэрвэл салхи ширүүсч, чийглэг жиндүү агаар шавхуурдана. Бороо холдож тэнгэр цэлмэжээ. Тэнгэр дорно хаяанаасаа гэгээрч байна. Яг энэ үед сүмийн хаа нэгтэйд хонх мэт жигтэй дуу авиа гарав. Урьд нь би ийм дуу авиа огт сонсоогүй билээ. Бие зарсхийж, нойр сэргээд орчин тойрноо ажиглавал чив чимээгүй. Салхи хүүгэхэд мөнөөх чимээ дахиад л гарна. Жингэнэсэн нэг солгой дуу. Өглөө болсон хойно хэрэгт дурлан сүмийн зэрлэг өвсөн дундуур туучсаар дээврийн өнцөг доор ганц өнчин хонх гуниг цөхрөл мэт, цөхрөлийн дараа амсхийн тайвширч дуугаа хураах мэт үл мэдэг жингэнэн амирлахыг сонсож билээ.
Замбуутивын сүүдэр болоод гуниглал дотор
Заавал ч үгүй гэрэл болоод сэтгэлийн зул буй...
Хуучин сүмийн хэрэм налж суусан хүүхэд ахуйн дурдатгал, лимбийн эгшгээр сэрэх хүртэл миний сэтгэлийн альхан мухарт мартах гээхүйн сатаарал дотор орогнож байсныг эс мэднэ. Тэр цагаас бараг гучин жилийн хойно би Бөөрийн сүмийн туурийг эрж олов. Сүм, хэрэм зөвхөн нуранги дов болсон байлаа. Чулуун хэрэм, хана туургыг нь нураан зөөж малын хашаа саравч болгожээ. Бөөрийн говиос Онгон элс тийш талын дундуур цувьсан гуулин утас шиг сунайх шар халзан замаар давхиж явтал бас л нэг хаягдсан малын чулуун хашаа шарилжин дунд харагдана. Бууж үзвэл мөнөөх Бөөрийн сүмийн довжоо, хэрэмийн дунд байсан аль өнгөтэй өөдтэй засмал дөрвөлжин чулуунууд байраа сэлгэн энд хүрээд иржээ. Хөөрхий хуучин сүмийн чулуунууд нэг л хэсэгтээ халуу дүүгсэн хаваржаанд хүн малын бүлээн дуугаар бүүвэйлүүлэн хэдэн оныг элээсэн боловч орхимхой орчлонгийн жамыг огоорч чадсангүй нэгдэл нийгмийн өмч сарнихад хөсөр хаягдсан нь энэ ажгуу. Амьдрал урваж хөрвөх нь ирмэх зуур. Харин хуучин сүмийн чулуунууд бараг л элж холторсон нь үгүй. Үүнийг Шар бүрд рүүгээ зөөж ирээдүйд босгох номын хүрээлэнгийнхээ хаа нэгтэй залъя байз. Би ийнхүү шийдээд цааш тоос босгон давхисан бөлгөө.
SADNESS AND COMFORT AT AN OLD TEMPLE
…When I awoke in the light of dawn, the wind was stronger and the air cracked cold and moist. The rain was far away, and the sky was clear. There was a light in the eastern sky. At that moment, there was a strange sound, as though somewhere in the temple a bell was ringing. I had never heard that kind of sound before. I shuddered and woke up and looked around, but all was silent. The sound came again on the whistling wind. A strangely tuneless sound. After daybreak, I waded through the grasses and vegetation of the temple and heard, under the roof, the sound of a single, orphaned bell, as though quietly ringing sadness, and then fading to peace, as though collecting sounds.
I the sadness of the shadows of the world,
there is surely a light, a candle of the mind.
I the sadness of the shadows of the world,
there is surely a light, a candle of the mind.
A Melody Heard in the Mongol Script
After I had come back from Civitella, we were Facebook friends. I was looking once at a picture which Felipe had posted of his study at home, and on the wall next to his piano he had hung my two calligraphies - “music” and “fire and water” - in elegant frames. Everything had been incomplete. Through the beneficence of the electronic network, I read some fascinating comments about my Mongol script. There was a continual flow of news about Felipe's east-coast tour of America with Claire Chase, and there was news of the performance of the piece which he had dedicated to me, “Meditation and Calligraphy.”
Book fair 2020
We attended the National Bookfair at the central square in Ulaanbaatar. The event is home to huge crowds of readers and book lovers as well as writers and publishers.
Ten Volumes was published in Mongolian script
TEN volumes of Mend-Ooyo’s works have been published by the Inner Mongolian Publication house, in China. The volumes have been printed in classic Mongolian script, which is still widely used in Inner Mongolia. It was included his poetry collection, two novels, essays, articles and reviews.