Өнгөрсөн он жилүүдэд хамгийн их эрсэдсэн салбар бол соёл урлаг. Түүн дотор соёлын өв юм. Зах зээлийн шилжилтийн жилүүдэд монголын соёл урлагийн үнэ цэнэтэй бүтээлүүд, нүүдэлчний эд өлөгийн соёлын дурсгалууд, археологийн чухал зүйлс хил даван одсоор байсан. Энэ тухай хэвлэл мэдээллээр бичиж, соёлынхон бид төр засагтаа хандсаар байсан.

Би өвийн урсгалыг монголдоо тогтоон барих асуудлаар М.Энхсайханы засгийн газарт томоохон төсөл өргөн барьж байсан боловч ямар ч арга хэмжээ аваагүй. Ядаж хариу ч өгөөгүй. Маш олон тооны булш бунхан тоногдож байна. Газрын хэвлийг тандагч багажаар тэд булш хиргисүүр, хуучин сүмийн туурийн орчмын юмсыг хайгуулдан ухаж онгичих нь хэрээс хэтэрлээ. Газраас ухаж гаргасан юмс ч зах зээлийн газраар ил тод үзэгдэх нь хэвийн үзэгдэл боллоо.

“Алтан Овоо” ном аавын хөрөг дүрээр дүүрэн ч, би ааваа хуурчийнх нь хувьд хөрөглөн бичиж буй минь энэ л болов уу. Дарьгангын “Жаахан шарга” дууны язгуур эхийг аавын минь л хуур шингээж үлдсэн гэж би боддог юм. Ингэж үзэх учир бий.

Нүүдэлчин айлын хүү би эхийн цагаан сүүтэй цуг морин хуурын аялгуугаар амалсан билээ. Аав минь хүү намайгаа өвөр дээрээ наалдуулж суулгаад өмнө минь хуураа тавиад “Амар явдалт” хэмээх аялгуугаар саатуулдаг байсан гэж ярьдаг сан. Одоо бодоход аав минь намайг хууртайгаа цуг хуурданхан өсгөжээ.

Эдүгээ монгол газар шороон дээр ХХ хийгээд ХХI зууны заагт магадгүй хүн төрөлхтний сүүлчийн нүүдэлчид ахуй төрхөө чадан ядан хадгалан үлджээ. Үүнийг эдүгээ монголын нүүдэлчид хэмээн нэрлэж байна.

Гэхдээ эдүгээ нүүдэлчид дээр өгүүлсэн шиг мөн л сайн нөхцөлийн араас нүүж одсоор байв. Дээр өгүүлсэн Чингис хаан хийгээд монголын дээдсийн нүүдлийн их хүрээний хэлбэрийг хадгалсан бяцхан хүрээ буюу хот айл хэмээх нүүдэлчдийн отгийн тухай ярьж байна.